​Kategoria naukowa A +

„Nasza działalność badawcza i rozwój naukowy wzorowane są na osiągnięciach najlepszych instytutów, które dotarły na światowy szczyt”.

Prof. dr hab. Marta Miączyńska, dyrektor MIBMiK w rozmowie z Mariuszem Blimelem

Mariusz Blimel: Pani profesor, proszę opowiedzieć o genezie Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.

Prof. dr hab. Marta Miączyńska: Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie powstał na mocy umowy międzynarodowej między rządem RP i UNESCO oraz dedykowanej ustawy sejmowej z roku 1997, ma więc unikalny status prawny w polskim systemie nauki. Nadzór nad Instytutem sprawuje bezpośrednio Prezes Polskiej Akademii Nauk, który mianuje członków Międzynarodowego Komitetu Doradczego i na wniosek Komitetu powołuje dyrektora Instytutu. Komitet jest niezwykle ważny dla naszej działalności: zapewnia doradztwo strategiczne w zakresie kierunków badawczych, aprobuje plany finansowe, przeprowadza konkursy na kierowników laboratoriów i regularnie ocenia dorobek naukowy laboratoriów. Instytut od lat szczyci się najwyższą kategorię naukową (A+) w ramach oceny parametrycznej Ministerstwa Edukacji i Nauki, w tym ostatniej z 2022 roku. Jest też jedynym polskim członkiem prestiżowego konsorcjum EU-LIFE zrzeszającego czołowe biomedyczne instytuty badawcze z Europy.

M.B.: Jakie są główne cele działalności?

M.M.: Naszą misją jest wspieranie ambitnych naukowców każdej narodowości, którzy kierowani pasją prowadzą najwyższej jakości badania, mające na celu szeroko rozumiany rozwój społeczny. Kierujemy się zasadami wolności naukowej, rzetelności i odpowiedzialności. Pomagamy naukowcom w rozwoju zawodowym poprzez szkolenie i mentorowanie na każdym poziomie kariery, jednocześnie zachęcając ich do wzajemnej współpracy. Zapewniamy profesjonalne wsparcie administracyjne, aby naukowcy mogli skupiać się na prowadzeniu badań. Nasze cele to najwyższa jakość naukowa, stały rozwój instytucjonalny i wysoka kultura organizacyjna.

M.B.: Jakie są obszary badań w Instytucie?

M.M.: Biologia RNA i biologia komórki to dwa główne obszary badań, oba nacelowane na zrozumienie podłoża ludzkich chorób, w tym wrodzonych wad genetycznych, chorób neurodegeneracyjnych, onkologicznych i zakaźnych. Obecnie, zwłaszcza badania nad RNA mają swoje światowe 5 minut: sukces szczepionek mRNA w zwalczaniu pandemii COVID-19 jest przełomem zwiastującym erę terapii opartych na RNA, zarówno szczepionek jak i leków. Dlatego kluczowe jest badanie właściwości i metabolizmu różnych cząsteczek RNA wewnątrz komórek oraz w całych organizmach.

Badania w Instytucie obejmują wszystkie poziomy złożoności biologicznej od atomów i cząsteczek do całych organizmów. Wykorzystujemy metody biologii molekularnej i strukturalnej, bioinformatyki, biochemii, genomiki i epigenomiki, biologii komórki i rozwoju, fizjologii oraz medycyny molekularnej. W stosowaniu tak szerokiego warsztatu metodycznego wspierają nas specjalistyczne pracownie aparaturowe (ang. core facilities) prowadzone przez naukowców-ekspertów.

M.B.: Jakie miejsce w Instytucie zajmują eksperci?

M.M.: W danej pracowni aparaturowej eksperci rozwijają wyspecjalizowane techniki i oferują usługi badawcze dla laboratoriów Instytutu, jak też odpłatnie dla klientów akademickich i komercyjnych. Taki model jest powszechnie stosowany w świecie, ponieważ badania biologiczne wymagają coraz szerszego wachlarza technik doświadczalnych i wykonywanie ich przez ekspertów w specjalistycznych pracowniach jest wydajniejsze niż uczenie się ich przez poszczególnych naukowców w każdym laboratorium.

M.B.: Proszę powiedzieć, jak kształtuje się partnerstwo i współpraca Instytutu ze światem przemysłu i biznesu?

M.M.: Przede wszystkim oferujemy wspomniane już wyspecjalizowane usługi badawcze. Jak dotąd, powodzeniem firm rozwijających nowe terapie cieszą się głównie usługi Pracowni: Biofizyki i Bioanalityki, Inżynierii Genomu oraz Przedklinicznych Badań Leków. W przyszłości będziemy poszerzać zakres usług, ale chcemy także rozwijać transfer technologii i komercjalizować coraz więcej naszych własnych odkryć.

M.B.: Na jakim etapie są dziś plany budowy nowego budynku?

M.M.: Dzięki środkom z Ministerstwa Edukacji i Nauki, w roku 2021 zakupiliśmy działkę przy ulicy Flisa w Warszawie. W grudniu 2022 rozstrzygnęliśmy konkurs na koncepcję architektoniczną nowego budynku, kolejnym etapem jest teraz przygotowanie projektu budowlanego. Większa siedziba jest kluczowa dla dalszego rozwoju i osiągania coraz mocniejszej pozycji naukowej na świecie. Docelowa liczba 20 laboratoriów badawczych oraz 10 pracowni aparaturowych zapewni nam masę krytyczną zbliżoną do czołowych placówek w Europie. Nasza działalność badawcza i rozwój naukowy wzorowane są na osiągnięciach najlepszych instytutów, które dotarły na światowy szczyt. 

M.B.: W czym jeszcze przejawia się unikatowość Instytutu?

M.M.: Motorem naszego działania jest dążenie do doskonałości naukowej i instytucjonalnej, a wyróżnia nas znakomita kadra badawcza i administracyjna. Wyniki naszych badań są regularnie publikowane na łamach wiodących czasopism międzynarodowych. W dorobku Instytutu są odkrycia opisane m. in. w Nature czy Cell, które są najlepszymi na świecie periodykami naukowymi. Oprócz publikacji, o jakości naszej kadry naukowej świadczą liczne nagrody i wyróżnienia. Wśród 12 obecnych kierowników laboratoriów mamy dwóch laureatów „polskiego Nobla” czyli Nagrody FNP, sześciu laureatów Nagrody Prezesa Rady Ministrów, po czterech członków PAN, Academia Europaea i Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej (EMBO). O unikatowości naszego Instytutu świadczy również profesjonalna administracja i organizacja pracy, a dobrymi praktykami chętnie dzielimy się z innymi instytucjami. Wszyscy patrzymy w przyszłość z optymizmem i jesteśmy zmotywowani do działania, dzięki czemu stale się doskonalimy jako instytucja. 

Przy okazji wspomnę o naszym ostatnim sukcesie, który napawa nas dumą i będzie olbrzymim impulsem do dalszego rozwoju. Jest nim uzyskanie grantu Komisji Europejskiej w programie Teaming for Excellence w ramach Horizon Europe na realizację naszego projektu zatytułowanego „RNA and Cell Biology - from Fundamental Research to Therapies” (akronim RACE). Z wynikiem oceny 14,5 na 15 punktów, projekt ten znalazł się na pierwszym miejscu europejskiej listy rankingowej spośród 31 projektów ocenionych w drugim etapie konkursu. Projekt RACE potrwa sześć lat i otrzyma finansowanie w wysokości prawie 15 mln euro.

M.B.: Jakie są główne cele projektu RACE?

Główny cel RACE jest zbieżny z naszymi planami rozwoju na najbliższe lata: jako Instytut chcemy stać się światowej klasy Centrum Doskonałości w obszarze biologii RNA i komórki, łączącym wybitne osiągnięcia naukowe z profesjonalną działalnością komercyjną. Koordynowany przez Instytut projekt będzie realizowany przy wsparciu dwóch partnerów zagranicznych: Medical Research Council, Human Genetics Unit of the University of Edinburgh z Wielkiej Brytanii oraz Flanders Institute of Biotechnology (VIB) z Belgii. Kluczowe działania w projekcie obejmują: (1) rekrutację nowych grup badawczych i poszerzanie współpracy z partnerami zewnętrznymi, (2) szkolenie młodego pokolenia naukowców dla środowiska akademickiego i przemysłu, (3) dalszy rozwój specjalistycznych pracowni aparaturowych w Instytucie, (4) uruchomienie wewnętrznego systemu wsparcia transferu technologii i komercjalizacji wyników badań oraz (5) cyfryzację i modernizację procesów zarządzania i administracji. Realizacja projektu RACE połączona z przeprowadzką do nowego budynku jest dla Instytutu ogromną szansą na dalszy dynamiczny rozwój, którą zamierzamy w pełni wykorzystać. 

M.B.: Proszę podać przykłady innych ważnych projektów badawczych realizowanych w Instytucie.

M.M.: Podstawą naszej działalności naukowej jest skuteczne zdobywanie finansowania projektów w konkursach krajowych i zagranicznych - rocznie realizujemy ponad 60 grantów. Warto wspomnieć np. o grancie Komisji Europejskiej ERA Chairs MOSaIC, dzięki któremu zrekrutowaliśmy do Instytutu prof. Andrzeja Dziembowskiego czy Centrum Dioscuri współpracy polsko-niemieckiej kierowanym przez prof. Gracjana Michlewskiego. Instytut koordynuje pierwszy i jak do tej pory jedyny w Polsce projekt finansowany ze środków Funduszu Nauki Polskiej w ramach programu Wirtualnego Instytutu Badawczego. Program ten finansuje badania o wysokim potencjale komercjalizacyjnym w biotechnologii medycznej i onkologii. Nasz interdyscyplinarny projekt pt. „Horyzont doskonałości w zastosowaniach matrycowego RNA w immunoOnkologii (HERO)” jest realizowany w konsorcjum z Uniwersytetem Warszawskim, Warszawskim Uniwersytetem Medycznym i Instytutem Chemii Fizycznej PAN. Celem projektu HERO jest opracowanie nowatorskich szczepionek mRNA do leczenia raka, a ich komercjalizacją zajmie się Sieć Badawcza Łukasiewicz - PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii we Wrocławiu. Wierzymy, że rezultaty projektu znajdą zastosowanie w nowoczesnych terapiach chorób nowotworowych.

M.B.: Dziękuję bardzo za rozmowę i życzę osiągnieć, i sukcesów naukowych i zawodowych. 

(fot. zasoby MIBMiK)