Mariusz Blimel: Panie Profesorze, proszę powiedzieć, jakbym Pan przedstawił w skrócie Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego?

Prof. dr hab. Jarosław Górniak, dziekan Wydziału Filozoficznego UJ:

Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego  składa się z pięciu instytutów: Filozofii, Pedagogiki, Psychologii, Religioznawstwa i Socjologii oraz Katedry Porównawczych Studiów Cywilizacji. Obecnie na Wydziale studiuje około czterech tysięcy studentów i ponad czterystu doktorantów. W strukturach Wydziału posiadamy także silne jednostki badawcze: Centrum Ewaluacji Analiz i Polityk Publicznych, Centrum Badań nad Historią Idei oraz Interdyscyplinarne Centrum Etyki. 

M.B.: Jakie są  główne zadania powyższych jednostek badawczych?  

J.G.: Centrum Ewaluacji i Analiz i Polityk Publicznych specjalizuje się w planowaniu i realizacji projektów badawczych obejmujących zagadnienia społeczne i gospodarcze. Jest zorientowane na współpracę z otoczeniem, głównie sektorem publicznym. Od 2010 roku w Centrum prowadzimy ważny program badawczy Bilans Kapitału Ludzkiego (BKL) w Polsce, którego jestem kierownikiem. Projekt ten jest największym badaniem diagnozującym rynek pracy i podaż kompetencji, realizowanym w naszym kraju i jednym z większych w Europie. Głównym celem prowadzonych badań jest określenie zapotrzebowania rynku pracy na konkretne kompetencje oraz wskazanie, czy potrzeby te mogą być zaspokojone w obrębie istniejących zasobów. BKL jest uznawany za cenne i wiarygodne źródło danych. Jest przywoływany na równi z ESS czy Diagnozą Społeczną. Warto podkreślić, że z wyników BKL korzystają nie tylko przedstawiciele instytucji zajmujących się rynkiem pracy, ale i sami pracodawcy. Także Komisja Europejska odwoływała się do wyników BKL w swoich opracowaniach. Celem głównym Centrum Badań nad Historią Idei UJ, pod kierownictwem Michela Henri Kowalewicza, jest realizowanie projektu „History of Ideas Research Network" - publikowanie w ramach drukowanej serii wydawniczej, publikacja tematycznego półrocznika internetowego, organizowanie corocznych konferencji, promocja historii idei, a także koordynacja międzynarodowej sieci i międzynarodowych projektów na skalę ogólnoświatową. Realizacja tych działań to wyjątkowa szansa dla zwiększenia rozpoznawalności humanistyki polskiej i długiej tradycji polskiego uniwersytetu na scenie intelektualnej świata.

Interdyscyplinarne Centrum Etyki  zostało utworzone w 2007 roku. Podstawowym zadaniem Centrum jest inicjowanie, organizowanie i koordynowanie różnorakich form aktywności naukowej i dydaktycznej w zakresie etyki stosowanej i zawodowej, w szczególności bioetyki i etyki biznesu. Jakkolwiek formalnie Centrum jest jednostką organizacyjną w strukturze  naszego Wydziału, to pod względem merytorycznym i personalnym jest ono inicjatywą międzywydziałową.

M.B.: Jakimi osiągnięciami i sukcesami Wydział Filozoficzny UJ może się poszczycić?

J.G.: W rankingu Perspektyw z 2016 roku nasze studia na trzech kierunkach: filozofii, psychologii i pedagogice zdobyły pierwsze miejsce, trzy kierunki: socjologia, religioznawstwo i porównawcze studia cywilizacji (kulturoznawstwo) uzyskały drugą pozycję. Prowadzimy także dwa inne kierunki studiów: kognitywistyka i praca socjalna, które nie były objęte rankingiem. Wydział dba też o wysoką jakość prac badawczych o charakterze podstawowym oraz – co może nie kojarzy się z naszą nazwą – stosowanym. Mamy całkiem spore przychody ze sprzedaży usług badawczych i ekspertyz.

Warto dodać, iż najmłodszą katedrą Wydziału jest Katedra Porównawcza Studiów Cywilizacji, która dynamicznie rozwija swój potencjał i prowadzi ambitne badania. Myślę, że w przyszłości obszar badań i nauczania, którym zajmuje się ta katedra i mający dłuższą tradycję, jedyny w Polsce, Instytut Religioznawstwa będzie bardzo ważny dla prowadzenia działalności gospodarczej oraz kształtowania stosunków społecznych w naszym kraju.

Wydział jest jednostką naukową kategorii A, intensywnie prowadzącą badania naukowe, o czym świadczy duża liczba grantów pozyskiwanych z Narodowego Centrum Nauki (NCN) oraz z innych źródeł. W jedynym opublikowanym dotąd przez NCN zestawieniu uzyskanych grantów za lata 2013-14 zajmujemy z naszymi 52 grantami wraz z Wydziałem Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego  1 miejsce w obszarze nauk humanistycznych i społecznych oraz należymy w ogóle do ścisłej krajowej czołówki niezależnie od dziedziny badań. Jest to charakterystyka typowa dla tzw. research intensive universities. Mamy jednak pod tym względem jeszcze większe ambicie na przyszłość, dotyczące m.in. grantów międzynarodowych, więc wiele pracy przed nami.  

M.B.: Jaka jest tematyka badań cenionego Instytut Psychologii?

J.G.: Instytut Psychologii jest jedną z najlepszych jednostek prowadzących badania psychologiczne w Polsce. Badania prowadzone przez naszych pracowników dotyczą, m. in. neurobiologicznych podstaw procesów poznawczych i emocjonalnych, kontroli poznawczej, społecznego poznania, rozwoju poznawczego, motywacji, dwujęzyczności i świadomości. Aktualnie w Instytucie Psychologii realizowane są 33 projekty badawcze, finansowane ze źródeł zewnętrznych. Prace pracowników Instytutu Psychologii są regularnie publikowane w najlepszych czasopismach naukowych o międzynarodowym zasięgu, m.in. Nature Neuroscience, Behavioral and Brain Sciences, Psychological Review, Social Psychology, etc. W tym roku dr hab. Marcin Szwed z naszego Instytutu Psychologii otrzymał prestiżową nagrodę Narodowego Centrum Nauki za szczególne osiągnięcie w obszarze nauk społecznych i humanistycznych. Chodziło o odkrycie, że w mózgu dorosłej, zdrowej osoby może dojść do reorganizacji funkcji na ogromną skalę. Jest to wynik o znaczeniu globalnym. 

M.B.: Co  wydaje się być w nauce najważniejsze? I w  jakim kierunku kształcić młodych ludzi? 

J.G.: Trwające w Polsce, już od kilku lat, dyskusje na temat pierwszeństwa nauk techniczno-informatycznych nad naukami społecznymi nie idą w parze ze strategią światowych instytucji edukacyjnych. Obecnie uczelnie największych państw na świecie kształcą młodych ludzi także w obszarze liberal arts. Umiejętność budowania relacji i więzi interpersonalnych, umiejętność samodzielnej organizacji pracy, okazują się niezbędne do tego, aby wykształcić świadomego pracownika o określonych i otwartych horyzontach. To wszystko po to, aby pracownicy byli w stanie  wyobrazić sobie tzw. consumer experience. Z tego względu w nauki humanistyczne i społeczne warto inwestować, gdyż to one rozbudzają pragnienia i świadomość lepszego życia poprzez otwartość na inne kultury i inne społeczeństwa. A to wszystko po to, aby ludzie byli w stanie, w większym stopniu, korzystać z tego, co jest im dostępne i dostrzegali możliwości stworzenia tego, co jeszcze dostępne nie jest.

Także często, w potocznym dyskursie, mylone jest pojęcie wynalazku z pojęciem innowacji. Należy wziąć pod uwagę, że innowacja to jest wynalazek, który został zastosowany i przynosi dochody. Innowacja musi mieć postać zmiany społecznej. Mądry biznesmen jest świadomy, że ludzie kupują wizję zaspokojenia swoich pragnień. W związku z tym działalność ludzi w firmie musi być podporządkowana zrozumieniu konsumenta i tworzeniu odpowiedzi na te pragnienia konsumentów, a także ich współkreowania. I myślę, że również w tym pomagają nauki społeczne.

Dlatego znaczenie liberal arts wzrasta, o czym świadczą programy edukacyjne niektórych uczelni, także w naszym kraju. Albowiem człowiek dobrze wykształcony powinien posiadać pewien korpus wiedzy ogólnej. Chodzi o uchwycenie pewnej równowagi, aby inżynierowie otrzymali ogólny szlif z obszaru nauk miękkich, a przedstawiciele nauk społecznych orientowali się, co dzieje się świecie technologii i radzili sobie z liczbami.

Wystarczy spojrzeć na wyniki BKL – jeśli programy edukacyjne uczelni dostarczałyby studentom kompetencji, jakich oczekuje biznes, to służyłoby to rozwojowi kształcenia akademickiego na wysokim poziomie, w tym istotnych kompetencji, nie mających wąsko zawodowego charakteru. Jeśli daje się pracownikowi zdanie, to oczekuje się od niego rozwiązania, czyli umiejętności pozyskania informacji, zaplanowania określonych działań i dopilnowania realizacji zadania. Ważne jest kształcenie w różnorakich obszarach nauki, ale na bardzo wysokim poziomie, związanym z umiejętnością definiowania i rozwiązywania problemów we współpracy z innymi i zdolnością tworzenia nowej wiedzy w oparciu o solidne podstawy metodologiczne.

M.B.: Absolwent Wydziału Filozoficznego UJ posiada zapewne nieprzeciętne wykształcenie. A  jakie są atuty jego wykształcenia?     

J.G.: Filozofia jest nauką, która świetnie kształci ludzi rozumnych, którzy potrafią argumentować i przez całe studia nabywają zdolności krytycznej refleksji i komunikacji. Jest więc przydatna także na współczesnym rynku pracy. Stąd filozofowie uznawani są za osoby, które mają szeroką wiedzę na temat wielu zagadnień i są „wytrenowane" do myślenia i analizowania. O znaczeniu nauk o kulturze, jak religioznawstwo, czy porównawcze studia cywilizacji, nie trzeba przekonywać w dobie globalnej współpracy i narastającej fali migracji. Psychologia w naszym wydaniu uczy solidnych, eksperymentalnych podstaw poznania ludzkiego intelektu i emocji, podstaw podejmowania decyzji i działania, postrzegania i uwagi oraz wielu innych aspektów funkcjonowania ludzi. Inne nauki  społeczne poważnie przyczyniają się do zrozumienia tego, co jest konieczne dla biznesu. Na kierunku socjologia, w ramach specjalizacji badania rynku i analiza polityk publicznych, kształcimy osoby, które potrafią zaplanować, zrealizować i przeanalizować wyniki badań służących podejmowaniu decyzji w biznesie i administracji publicznej.  W Zakładzie Kognitywistyki pracują w jednym zespole informatycy, filozofowie umysłu i specjaliści od psychologii poznawczej i neuropsychologii stosujący twarde metody do badań zjawisk zachodzących w mózgu, co ma ogromy potencjał i znaczenie w dobie rewolucji cyfrowej w gospodarce. W tym zakresie także kształcimy studentów. Na pedagogice z kolei jednym z ważniejszych kierunków badań i kształcenia są problemy resocjalizacji osób, którym po kolizji z prawem trzeba pomóc we włączeniu się na powrót w życie społeczne. To są kolejne przykłady, które można dodać do wcześniejszych. Dyscypliny reprezentowane na naszym wydziale bez wątpienia dobrze służą odnajdywaniu się w obecnej, burzliwie zmieniającej się rzeczywistości.

M.B.: Dziękuję za rozmowę.