Rozmowa z dr inż. Barbarą Juszczyk, dyrektor Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytutu Metali Nieżelaznych

Pani Dyrektor, od 2019 r. Instytut Metali Nieżelaznych funkcjonuje w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz. Co to oznacza dla Instytutu?

B. Juszczyk: To prawda. Od kwietnia 2019 r. Instytut Metali Nieżelaznych działa w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, trzecią pod względem wielkości siecią w Europie, po niemieckim Fraunhofer i fińskim VTT. Łukasiewicz oferuje biznesowi system „rzucania wyzwań”, dzięki któremu grupa 4 500 naukowców w nie więcej niż 15 dni roboczych przyjmuje wyzwanie biznesowe i proponuje przedsiębiorcy opracowanie skutecznego rozwiązania wdrożeniowego. Angażujemy przy tym najwyższe w Polsce kompetencje naukowców i unikalną w skali kraju aparaturę naukową. Co najważniejsze – przedsiębiorca nie ponosi żadnych kosztów związanych z opracowaniem pomysłu na prace badawcze. Łukasiewicz w dogodny sposób wychodzi naprzeciw oczekiwaniom biznesu. Przedsiębiorca może zdecydować się na kontakt nie tylko przez formularz na stronie https://lukasiewicz.gov.pl/biznes/, ale także w ponad 50 lokalizacjach: Instytutach Łukasiewicza i ich oddziałach w całej Polsce. Wszędzie otrzyma ten sam – wysokiej jakości – produkt lub usługę. Potencjał Łukasiewicza skupia się wokół takich obszarów badawczych jak: Zdrowie, Inteligentna mobilność, Transformacja cyfrowa oraz Zrównoważona gospodarka i energia, a Łukasiewicz – Instytut Metali Nieżelaznych aktywnie działa we wszystkich tych obszarach.

Naszym największym atutem jest doświadczona, wysoko wykwalifikowana kadra badawcza ściśle współpracująca z przemysłem metali nieżelaznych oraz nowoczesne, a w niektórych przypadkach nawet unikatowe zaplecze badawczo-technologiczne. Badania Instytutu mają charakter kompleksowy i realizowane są w pełnej skali od badań podstawowych, poprzez przemysłowe do badań rozwojowych w ścisłej współpracy z zespołami inżynierów z przedsiębiorstw. Instytut realizuje także badania we współpracy z zespołami badawczymi wyższych uczelni i jednostek PAN oraz innych instytutów badawczych będących obecnie w strukturze Sieci Badawczej Łukasiewicz, a także z biurami projektowymi. Aktywnie uczestniczymy w europejskiej przestrzeni badawczej, biorąc udział w wielu międzynarodowych projektach. Jednak najważniejsi w tym wszystkim są ludzie, tworzący klimat naszej organizacji, co wyraża się w misji Łukasiewicza: : „Kreatywni ludzie, którzy tworzą z pasją innowacyjne rozwiązania dla rozwoju polskiej gospodarki”.

Co uznaje Pani za najważniejsze osiągnięcia minionego, trudnego roku? Co wymaga specjalnej troski i dalszych działań?

B. Juszczyk: Najważniejszym osiągnięciem Łukasiewicz - Instytutu Metali Nieżelaznych w roku 2020 jest z całą pewnością rozwój kadry naukowej, co przełożyło się na uzyskanie kilku stopni doktora oraz zamknięcie przewodów habilitacyjnych. Należy również podkreślić, że Pan dr inż. hab. Grzegorz Lota – Dyrektor Oddziału Łukasiewicz - IMN w Poznaniu otrzymał tytuł profesora. Na uwagę zasługują również otrzymane nagrody i wyróżnienia, będące wyrazem uznania dla naszej działalności. Są to m.in.: złoty medal za technologię wytwarzania wysokiej jakości sferycznych proszków z metali wysokotopliwych (Innovation Week IWA 2020 online), złoty medal za technologię wytwarzania nanokrystalicznych rdzeni wieloszczelinowych na dławiki filtrów dla poprawy jakości energii elektrycznej i ograniczenia negatywnego wpływu energetyki na środowisko oraz srebrny medal za sposób przerobu odpadów ZSEE poprzez pirolizę niskotemperaturową (Międzynarodowe Targi Wynalazków i Innowacji INTARG 2020 Online).

Prace realizowane w Instytucie posiadają charakter aplikacyjny i dotyczą rozwoju, przygotowania do wdrożenia oraz bezpośredniego wprowadzenia do praktyki przemysłowej nowoczesnych technologii i rozwiązań innowacyjnych, głównie w przemyśle metali nieżelaznych.

Należy również podkreślić wysoką pozycję Instytutu zarówno w branży metali nieżelaznych, jak i wśród instytutów badawczych w kraju i Europie. Zadaniem obecnego kierownictwa jest jej utrzymanie i wzmocnienie, szczególnie w nowej strukturze jaką jest Sieć Badawcza Łukasiewicz. Równie ważnym aspektem jest zabezpieczenie środków finansowych na bieżącą działalność oraz rozwój nowych, perspektywicznych kierunków badawczych dostosowanych do wymagań rynku oraz spójnych z celami Łukasiewicza.

Kompleksowa działalność Instytutu obejmuje wszystkie fazy procesu wytwarzania i przetwarzania metali nieżelaznych: od procesów przeróbki rud po technologie piro- i hydrometalurgiczne, zaawansowane technologie wytwarzania materiałów litych oraz kompozytowych, technologie recyklingu odpadów poprodukcyjnych wpisujące się w założenia gospodarki obiegu zamkniętego, procesy wspomagające ochronę środowiska, a także wyroby o wysokim wskaźniku funkcjonalności takie jak np. chemiczne źródła prądu.

Słabo rozwinięte w naszym kraju przetwórstwo miedzi spowodowało konieczność rozwinięcia bardziej zaawansowanej technologicznie tematyki badawczej skierowanej do przemysłu wytwarzającego wyroby wysoko przetworzone i zaawansowane technologicznie, w tym kompozyty, materiały funkcjonalne o specjalnych własnościach, nanomateriały, materiały o strukturze warstwowej i gradientowej oraz powłoki użytkowe. Ostatnio obserwuje się szczególnie duży rozwój i wzrost ilości aplikacji przemysłowych w obszarze wytwarzania przyrostowego (tzw. druku 3D) wyrobów otrzymywanych z proszków metali spiekanych wiązką lasera lub wytwarzanych poprzez trójwymiarowe napawanie drutem w łuku elektrycznym, w których Instytut również uczestniczy. Wiele z naszych rozwiązań znajduje zastosowanie w małych i średnich przedsiębiorstwach nie tylko w przemyśle metali nieżelaznych, ale również w innych sektorach gospodarki.

Nasza oferta obejmuje: prace badawczo-rozwojowe ukierunkowane na opracowanie nowych technologii, optymalizację procesów przemysłowych, modernizację linii produkcyjnych, konstrukcję urządzeń, usługi pomiarowe i analityczne. Zapewniamy dostęp do najnowszych technologii, nowoczesnych laboratoriów oraz instalacji pilotowych o dużej wydajności. I właśnie w tej kompleksowej działalności trzeba upatrywać sukcesu jaki przez prawie 70 lat działalności wypracował sobie Łukasiewicz - Instytut Metali Nieżelaznych.

Jakie kierunki badawcze chcą Państwo rozwijać w kolejnych latach? Czy obecny potencjał kadrowy gwarantuje wysoki poziom prac i efektywność wdrożeń?

B. Juszczyk: Działalność naszego Instytutu będzie się koncertować na czterech podstawowych kierunkach spójnych z kierunkami Sieci, jakimi są: zrównoważona gospodarka i energia, inteligentna mobilność, zdrowie oraz transformacja cyfrowa. W obszarze pierwszym mamy chyba największe osiągnięcia i będziemy starać się je zwiększać, przy równoczesnym intensywnym rozwoju pozostałych. Są to efektywne i bezpieczne dla środowiska technologie wytwarzania obejmujące wzbogacanie surowców mineralnych pierwotnych i wtórnych, recykling odpadów, technologie redukcji emisji zanieczyszczeń, technologie dla gospodarki o obiegu zamkniętym, a także rozwijane bardzo intensywnie w ostatnim czasie technologie przyrostowe – druk 3D. Posiadamy w tym zakresie zarówno potencjał kadrowy, jak i aparaturowy. Dysponujemy nowoczesnymi urządzeniami, co czyni z nas cennego partnera zarówno w kraju jak i za granicą, co też pokazują licznie realizowane projekty w konsorcjach międzynarodowych.

Mamy również kompetencje w dziedzinie technologii wytwarzania nowoczesnych materiałów metalicznych. Prowadzone są prace nad technologiami wytwarzania innowacyjnych materiałów nowej generacji, w szczególności:

• nowe materiały i technologie dla energoelektroniki, energetyki, transportu i medycyny,
• nanokompozyty magnetycznie miękkie dla wysokoczęstotliwościowego przetwarzania dużych mocy,
• amorficzne i nanokrystaliczne dławiki filtrów dla poprawy jakości energii elektrycznej,
• materiały amorficzne i nanokrystaliczne pod kątem zastosowania do specjalnych przekładników prądowych dla liczników energii elektrycznej, energetyki i transportu,
• proszki metaliczne otrzymywane metodą rozpylania plazmowego itp.

W zakresie technologii recyklingu Instytut od wielu lat jest propagatorem rozwiązań gospodarki obiegu zamkniętego. Mamy w tym zakresie pewne osiągnięcia zarówno w dziedzinie górnictwa, jak i hutnictwa miedzi. Opracowywane przez nas technologie obejmują również recykling materiałów w oparciu o technologie plazmowe i chemiczne.

Oddział Instytutu w Poznaniu od wielu lat realizuje prace naukowo-badawcze i aplikacyjne z zakresu chemicznych źródeł prądu, idealnie wpisujące się w zagadnienia związane z inteligentną mobilnością. Jesteśmy w tej dziedzinie liderem na rynku krajowym oraz międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem również specjalistycznej produkcji wojskowej obejmującej wytwarzanie termicznych baterii rezerwowych i baterii specjalnego przeznaczenia, źródeł zasilania załogowych i bezzałogowych statków powietrznych, układów sterowania obiektów rakietowych i amunicji precyzyjnego rażenia. Oddział poznański prowadzi również badania w zakresie akumulatorów kwasowo-ołowiowych, baterii litowo-jonowych, litowo-polimerowych, niklowo-wodorkowych oraz nad nowymi materiałami oraz układami prądotwórczymi.

Posiadamy wysoko wyspecjalizowaną kadrę, nowoczesne wyposażenie, aparaturę pomiarową, a co najważniejsze ekspercką wiedzę umożliwiającą indywidualne podejście do klienta. Działające w ramach Łukasiewicz - IMN Laboratorium Badań Chemicznych Źródeł Prądu jest akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji i wykonuje badania parametrów elektrycznych, mechanicznych, klimatycznych, a także parametrów bezpieczeństwa użytkowania i transportu wszystkich rodzajów akumulatorów i baterii.

Instytut coraz szerzej realizuje również badania materiałowe w obszarze zdrowia, wytwarzając np. powłoki antybakteryjne na bazie miedzi, która ma potwierdzone działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne, a także materiały kompozytowe - rekonstrukcyjne i regeneracyjne dla chirurgii twarzowo-szczękowej. Wspólnie z zabrzańską Fundacją Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi opracowujemy materiały do silnika pompy wspomagającej pracę serca. Obecnie są prowadzone testy tych materiałów i jesteśmy pełni optymizmu co do ich wyników.

Jak Pani ocenia obecną sytuacje branży metali nieżelaznych i jak się układa współpraca firm z Instytutem w dążeniu do innowacyjności?

B. Juszczyk: Krajowy przemysł metali nieżelaznych ma dosyć dobrą pozycję w świecie, jednak niezbędny jest jego dalszy rozwój, szczególnie w zakresie przetwórstwa miedzi, gdzie w porównaniu do Europy mamy dużo do nadrobienia. Należy podkreślić, że konkurencyjność europejskiego przemysłu stale rośnie, potrzebujemy więc wdrażania nowych technologii i asortymentu wyrobów o wyższym stopniu przetworzenia, które pozwolą wypracować wartość dodaną. Wyraźnym zagrożeniem są rosnące ceny energii elektrycznej, które stanowią znaczną część kosztów. Dlatego też optymalizacja procesów technologicznych i zwiększanie wydajności produkcji stanowią szansę bycia konkurencyjnym.

Uważam, że jako branża jesteśmy dobrze zintegrowani, co jest niewątpliwie również zasługą Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Metali Nieżelaznych organizatora kwartalnych konferencji naukowo-technicznych, podczas których dokonywane są analizy sytuacji branży, prognozy oraz wyznaczane kierunki rozwoju. Myślę, że tego typu wymiana myśli, doświadczeń jest bardzo potrzebna i powinna być kontynuowana dla dobra całego środowiska zrzeszonego w branży metali nieżelaznych.

Jaka jest Pani wizja przyszłości Łukasiewicz- Instytutu Metali Nieżelaznych?

B. Juszczyk: Każdy menadżer powinien patrzeć w przyszłość z pewnym optymizmem, ale jednocześnie twardo stąpać po ziemi. I tak też jest w moim przypadku. Jednym z moich priorytetów na najbliższe lata jest umocnienie pozycji Instytutu jako europejskiej, renomowanej jednostki naukowej oraz budowanie silnej pozycji specjalistycznego ośrodka badawczego oferującego wsparcie w zakresie nowoczesnych rozwiązań i technologii dla przemysłu metali nieżelaznych i innych branż, wspomagając w ten sposób rozwój gospodarczy kraju.

Pomysłem na sukces jest stworzenie organizacji, gdzie mądrość i doświadczenie spotyka się ze świeżą energią i kreatywnością. Osobiście wyznaje zasadę, że dobre zarządzanie to coś więcej niż rachunek ekonomiczny, to przede wszystkim potencjał ludzki.

Siłą Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytutu Metali Nieżelaznych są kreatywni ludzie, którzy z pasją i wielkim zaangażowaniem realizują prace badawczo- rozwojowe. . Chcąc zapewnić wysoki poziom badawczy Instytutu, stawiamy na podnoszenie ich kompetencji. W ostatnim czasie kilkunastu pracowników rozpoczęło prace na doktoratami wdrożeniowymi, dzięki czemu pracując w Instytucie będą jednocześnie uczestniczyć w programie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i otrzymywać dodatkowe stypendium. Chcemy również zwiększać liczbę szkoleń w zakresie tzw. kompetencji miękkich, aby podnosić kwalifikacje naszych pracowników.

Dziękuję za interesującą rozmowę i życzę spełnienia planów.