Surowce i energia dla społeczeństwa

Wizualizacja nowej siedziby (obecnie w budowie)

Prof. Krzysztof Galos w rozmowie z Mariuszem Blimelem na łamach czasopisma Nauka Innowacje Biznes

Mariusz Blimel: Jaka jest krótka historia Instytutu?

Prof. dr hab. inż. Krzysztof Galos; Dyrektor Instytutu: Historia naszego Instytutu sięga lat 80’ubiegłego wieku. W roku 1986 powstaje Zakład Podstaw Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, przekształcony następnie w Centrum Podstawowych
Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, a następnie w roku
1998 – w Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk (IGSMiE PAN). Twórcą i pierwszym długoletnim dyrektorem Instytutu był prof. Roman Ney, kolejnym – prof. Eugeniusz Mokrzycki, a od 2017 r. pełnię tą funkcję ja.

M.B.: Jaka jest w ocenie Pana Dyrektora misja Instytutu?

K.G.: Misją Instytutu jest dostarczanie nauce i gospodarce nowoczesnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznie atrakcyjnych rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi kraju i regionów w obszarze surowcowym i energetycznym. Misja ta jest realizowana pod hasłem: Surowce i energia dla społeczeństwa. Poza rozwijaną działalnością naukowo-badawczą w tych obszarach, misję tą realizujemy również świadcząc profesjonalne usługi badawczo-rozwojowe dla podmiotów gospodarczych oraz jednostek administracji rządowej i samorządowej. Ta działalność usługowa przynosi 30-40% rocznych przychodów Instytutu. Sprawia ona zarazem, że jesteśmy blisko problemów i wyzwań
górnictwa, energetyki i inżynierii środowiska.

M.B.: Jakie są dążenia, cele Instytutu?

K.G.: Dążymy do wzrostu pozycji naukowej Instytutu w krajowej i międzynarodowej przestrzeni badawczej oraz do pogłębiania współpracy z przedsiębiorstwami. Chcemy to osiągać m.in. poprzez współpracę z innymi jednostkami naukowymi i podmiotami gospodarczymi (głównie przemysłowymi), w szczególności poprzez udział w realizacji projektów badawczych i badawczo-rozwojowych na poziomie krajowym i europejskim, zwłaszcza w obszarze innowacyjnych zagadnień badawczych z zakresu szeroko pojętej gospodarki surowcami mineralnymi i energią. Aby to było możliwe, prowadzimy działania na rzecz istotnego rozwoju posiadanej bazy laboratoryjnej oraz związanej z tym oferty naukowo-badawczej i badawczo-rozwojowej w obszarach będących specjalnością Instytutu, głównie poprzez realizację projektu inwestycyjnego „Centrum Zrównoważonej Gospodarki Surowcami i Energią” (szczegóły – ramka).

M.B.: W jaki sposób dążycie do doskonałości naukowej?

K.G.: Instytut od wielu lat posiada kategorię „A” w ocenie parametrycznej jednostek naukowych. W 2017 roku otrzymaliśmy prestiżowe wyróżnienie HR Excellence in Research, potwierdzające najwyższą jakość pracy naukowej w naszym Instytucie. Efekty pracy naukowej znajdują potwierdzenie w systematycznie rosnącej liczbie publikacji naukowych (ponad 150 pozycji rocznie). Rośnie również liczba cenionych publikacji pracowników Instytutu z listy Scopus (ponad 100 takich publikacji w 2020 i 2021 roku). Instytut był i jest współorganizatorem sześciu cyklicznych konferencji naukowych. Od 30 lat funkcjonuje również wydawnictwo naukowe Instytutu, posiadające szeroką ofertę dla polskich i zagranicznych naukowców. Na szczególną uwagę zasługuje kwartalnik Gospodarka Surowcami Mineralnymi − Mineral Resources Management, indeksowany w bazach Web of Science i Scopus, oraz kwartalnik Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal, indeksowany w bazie Scopus.

(Fot. Badania sesjmiczne w kopalni podziemnej)

M.B.: Co stanowi o pozycji naukowej Instytutu?

K.G.: Najcenniejszy kapitał w Instytucie to bez wątpienia nasi pracownicy. W chwili obecnej zatrudniamy ponad 120 osób i dodatkowo około 20 osób do realizacji projektów. Pracownicy naukowi zorganizowani są w pięć zakładów i trzynaście pracowni specjalistycznych. Pozostali pracownicy stanowią wsparcie kadry naukowej w zakresie naukowo-technicznym i obsługi administracyjnej. Nasi pracownicy posiadają wysokie kompetencje merytoryczne oraz często wieloletnie doświadczenie, pogłębiane w ramach staży i praktyk zagranicznych, w trakcie realizacji prac naukowo-badawczych oraz szkoleń. Są członkami organów doradczych, gremiów opiniujących, stowarzyszeń oraz certyfikowanymi ekspertami i doradcami instytucji krajowych i zagranicznych.

Naszym atutem jest struktura wiekowa, w której ponad 40% zatrudnionych stanowią pracownicy w wieku poniżej 40 lat. Staramy się bowiem łączyć doświadczenie starszych pracowników z zapałem i nowymi ideami proponowanymi
przez młodszą kadrę. Kwalifikacje poszczególnych zespołów pozwalają utrzymywać interdyscyplinarny charakter działalności, dostrzegalny w szerokim zakresie aktywności naukowej i badawczo-rozwojowej naszego Instytutu. Część kadry naukowej stanowią profesorowie z długoletnim (nawet ponad 40-letnim) stażem. Wszyscy kierownicy Pracowni mają co najmniej 10-letnie doświadczenie we współpracy z przemysłem oraz ośrodkami naukowo-badawczymi w kraju i za granicą. Zespół każdej z Pracowni zrealizował co najmniej kilkadziesiąt projektów naukowo-badawczych oraz – głównie – badawczo-rozwojowych.

M.B.: Na czym koncentruje się wasza krajowa i zagraniczna współpraca naukowo-badawcza oraz działalność badawczo-usługowa?

K.G.: Działalność naukowo-badawcza i badawczo-rozwojowa to dwa ważne aspekty funkcjonowania Instytutu. W ostatnich kilkunastu latach pracownicy Instytutu brali udział w blisko 50 międzynarodowych projektach realizowanych we współpracy nauki i przemysłu. Ponad 40 spośród nich było współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej (w szczególności w ramach Programu Horyzont2020 oraz Programu KIC Raw Materials) i wykonywanych w międzynarodowych konsorcjach. Współpracujemy zarówno z krajowymi, jak i zagranicznymi jednostkami naukowymi, z większości krajów Uni Europejskiej, a także z Norwegii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, RPA i innych. Duże znaczenie dla funkcjonowania Instytutu ma współpraca z podmiotami gospodarczymi. Instytut zaangażowany jest rokrocznie w realizację 60-80 prac zleconych na rzecz podmiotów gospodarczych. Mają one wielokrotnie charakter naukowo-badawczy i aplikacyjny. Grono partnerów przemysłowych stanowią duże firmy z sektora górniczego, surowcowego, energetycznego, a także urzędy i instytucje państwowe oraz największe firmy doradcze. Z wieloma tymi podmiotami łączą nas relacje potwierdzone listami intencyjnymi i porozumieniami o współpracy.

(Fot. Laboratorium geotermalne w Bańskiej Niżnej)

M.B.: Do kogo skierowana jest oferta Instytutu?

K.G.: Naszą ofertą kierujemy w szczególności do przedsiębiorców z sektora przemysłu wydobywczego i surowcowego, paliwowo-energetycznego, a także podmiotów działających w obszarze ochrony i inżynierii środowiska. Obecny zakres prac realizowanych przez Instytut dla podmiotów gospodarczych jest bardzo szeroki i interdyscyplinarny. 

(Wizualizacja Laboratorium Geotermalnego w Bańskiej Niżnej po rozbudowie)

Poniżej wskazano główne obszary tematyczne prac badawczych oferowanych przez poszczególne Pracownie Instytutu:

I. Geologia stosowana:

• Prognozowanie, poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż kopalin
• Szacowanie i klasyfikacja zasobów złóż i ich ocena geologiczno-gospodarcza
• Kartografia geologiczno-gospodarcza i geośrodowiskowa
• Zasady i podstawy prawne racjonalnej gospodarki złożami, ich waloryzacji i ochrony
• Systemy informatyczne w gospodarce zasobami złóż (modele cyfrowe złóż)
• Przygotowanie i opiniowanie wniosków koncesyjnych
• Przygotowywanie projektów robót geologicznych i nadzór geologiczny

II. Górnictwo:

• Kierunki rozwoju nowych technologii eksploatacji złóż
• Ocena efektywności systemów eksploatacji złóż
• Ocena uciążliwości warunków geologiczno-górniczych eksploatacji złóż
• Cyfrowe modelowanie i harmonogramowanie produkcji górniczej
• Ocena możliwości zagospodarowania złóż i pozyskiwania surowców mineralnych
• Ekonomiczne, formalno-prawne, techniczne, technologiczne i środowiskowe uwarunkowania pozyskiwania surowców mineralnych ze źródeł pierwotnych, wtórnych i odpadowych

III. Ekonomika górnictwa i energetyki:

• Ocena ekonomiczna przedsięwzięć inwestycyjnych w górnictwie oraz w sektorze paliwowo-energetycznym
• Wycena aktywów geologiczno-górniczych
• Projektowanie i szacowanie kosztów pozyskania węgla, likwidacji kopalń, obciążeń publiczno-prawnych i cywilno-prawnych górnictwa

IV. Gospodarka surowcami mineralnymi:

• Analizy i prognozy światowego i krajowego rynku surowcowego (produkcja, podaż, popyt, ceny)
• Modelowanie krajowej gospodarki surowcowej
• Polityka surowcowa Polski na tle innych krajów
• Ocena bezpieczeństwa surowcowego kraju

V. Gospodarka paliwami i energią:

• Polityka energetyczna i ocena bezpieczeństwa energetycznego regionów oraz kraju
• Narzędzia polityki energetycznej i ekologicznej
• Modelowanie, prognozowanie i optymalizacja rozwoju krajowego systemu paliwowo-energetycznego, także z zastosowaniem modeli matematycznych
• Analizy międzynarodowych i krajowych rynków paliw oraz rynków energii
• Nowe metody wychwytywania oraz magazynowania gazów i energii, w szczególności dwutlenku węgla i wodoru
• Analizy wykorzystania paliw w transporcie (w tym: e-mobility, CNG)

VI. Odnawialne źródła energii:

• Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych
• Ocena potencjału geotermalnego wód wraz z analizą korzyści technicznych, ekonomicznych i środowiskowych (w tym walorów balneologicznych i leczniczych)
• Ocena warunków hydrogeologicznych zbiorników wód podziemnych w płytkich horyzontach wodonośnych pod kątem oceny potencjału wodnego (woda pitna) i energetycznego (pompy ciepła)
• Optymalizacja wykorzystania energii geotermalnej w tzw. hybrydowych (wielopaliwowych) systemach ciepłowniczych
• Ocena stopnia redukcji emisji z paliw biomasowych w nowoczesnych kotłach stałopaliwowych
• Analiza energooszczędności oraz optymalizacja doboru instalacji do produkcji energii elektrycznej i cieplnej

VII. Surowce ze źródeł wtórnych i odpadowych:

• Źródła, parametry jakościowe oraz możliwości użytkowania mineralnych surowców odpadowych i kopalin towarzyszących
• Charakterystyka mineralogiczno-technologiczna surowców skalnych, w tym odpadowych
• Możliwości technologiczne oraz aspekty prawno-finansowe odzysku surowców mineralnych z odpadów
• Badania naturalnych i syntetycznych surowców mineralnych pod kątem ich wykorzystania jako sorbentów gazów
• Analiza systemów zbiórki i przetwarzania (recyklingu) złomów jako wtórnych źródeł surowców
• Metodyka śladu środowiskowego (LCA) i śladu węglowego (CF) oraz analizy środowiskowe w całym cyklu życia surowców

VIII. Geoinżynieria i inżynieria środowiska:

• Badania jakości i stateczności górotworu w warunkach obciążeń statycznych i dynamicznych wokół wyrobisk podziemnych, budowli oraz obiektów naziemnych 
• Badania geofizyczne budowy, właściwości i czasoprzestrzennego zachowania się ośrodków gruntowych i skalnych z zastosowaniem metod falowych: sejsmicznej, sejsmologicznej, sejsmoakustycznej, sejsmometrycznej i georadarowej
• Rozpoznanie, badania i analiza jakości środowiska gruntowo-wodnego, w szczególności w pobliżu czynnych i zamkniętych obiektów przemysłowych oraz obiektów składowania odpadów
• Wykorzystanie odpadów wydobywczych i przemysłowych do celów rekultywacji
• Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych oraz przemysłowych

Zapraszamy do współpracy i do odwiedzenia naszej strony internetowej:
www.min-pan.krakow.pl

 (fot. zasoby IGSMiE PAN)