„Jako anegdotę mogę powiedzieć, że  prof. Ryszard Horodecki i prof. Marek Żukowski,

kiedy byli adiunktami, nieomalże zostali wyrotowani z pracy, a to z powodu ówcześnie funkcjonującego systemu ewaluacji uczonych na uczelni. Historia ta pokazuje, jak niewiele dzieli sukces od klęski i jak ważne jest rozpoznanie, czy ktoś robi rzeczy istotne, czy też nie oraz jaki jest poziom zaufania do człowieka w tym wszystkim - bo jeśli tego nie ma to…”

Prof. dr hab. Piotr Bojarski

Mariusz Blimel, Nauka i Biznes: Co jest jednym z największych osiągnięć, wizytówką Wydziału?

Prof. dr hab. Piotr Bojarski, Dziekan Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki UG:

Wizytówką naszego Wydziału jestMiędzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych (International Centre for Theory of Quantum Technologies, ICTQT) na światowym poziomie, powstające z inicjatywy prof. Marka Żukowskiego. W Europie, dzięki dotychczasowym sukcesem Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej, od lat już jesteśmy jednym z punktów odniesienia w tej dziedzinie. Strategicznym partnerem Centrum jest Austriacka Akademia Nauk (Instytut Optyki Kwantowej i Informacji Kwantowej, jeden z najlepszych ośrodków naukowych w tej dziedzinie na świecie. Projekt jest finansowany w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB), realizowanego przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej. Profesor Mark Żukowski od wielu już lat współpracuje z profesorem fizyki doświadczalnej na Uniwersytecie w Wiedniu, Antonem Zeilingerem. W ramach Centrum powstanie sześć lub siedem unikatowych grup badawczych. Będzie w nich dodatkowo zatrudnionych około trzydziestu naukowców z zagranicy – w większości młodych, ambitnych, po doktoratach.

 M.B.: Czy z tego może wyniknąć wielki postęp technologiczny?

P.B.: Myślę, że tak, ale jest to kwestią raczej długiego przedziału czasowego. Komputer kwantowy, jeśli powstanie, to sprawa bardzo odległa. Natomiast, na przykład, bardzo poważne protokoły szyfrujące, które można by przenieść w świat biznesu, rokują dobrze w znacznie krótszej perspektywie czasowej. Mamy bowiem najlepszych na świecie specjalistów od szyfrowania kwantowego. Liczymy, że w przyszłości Międzynarodowe Agendy Badawcze pozwolą nam na lokalną budowę bardzo dobrej grupy eksperymentalnej, ale to wymaga co najmniej kilku lat intensywnej pracy i dodatkowych nakładów.

Patrząc na historię tego, co dokonali Horodeccy i Żukowski sądzę, że w ich skali pojawią się wkrótce kontynuatorzy ich dokonań. Mam tu na myśli fantastycznych młodych ludzi, ich wychowanków, którzy czynią bardzo szybkie postępy, świat najlepszej nauki jest już dziś przed nimi w pełni otwarty.

Nie było to w ogóle oczywiste w czasach, gdy obaj mistrzowie byli na tzw. dorobku naukowym…

Jako anegdotę, niestety prawdziwą, mogę powiedzieć, że prof. Ryszard Horodecki i prof. Marek Żukowski, kiedy byli adiunktami, nieomalże zostali wyrotowani z pracy, a to z powodu ówcześnie funkcjonującego systemu ewaluacji uczonych na uczelni. Historia ta pokazuje, jak niewiele dzieli sukces od klęski i jak ważne jest rozpoznanie, czy ktoś robi rzeczy istotne, czy też nie oraz jaki jest poziom zaufania do człowieka w tym wszystkim - bo jeśli tego nie ma… To pokazuje, jak ciężko i z odrobiną szczęścia trzeba pracować, aby ten sukces osiągnąć.

M.B.: Czy uznanych, prof. Ryszarda Horodeckiego i Marka Żukowskiego, młodzi ludzie są w stanie doścignąć, gdy mamy czasy, że jakby młodym, ambitnym ludziom jest łatwiej w karierze naukowej?

P.B.: To ciekawe i chyba dość często stawiane pytanie. Mimo, że zajmuję się nieco inną tematyką naukową, kiedy startowałem też miałem wrażenie, że nigdy nie osiągnę poziomu moich mistrzów. Jest to dość powszechne odczucie u młodych, pojawiające się na początku drogi zawodowej, oczywiście jeśli mistrz reprezentuje naprawdę wysoki poziom.  Marek Żukowski i Ryszard Horodecki to dwie wspaniałe i niezwykłe drogi naukowe, która świadczą o tym, że na sukces składa się wiele pracy, wyrzeczeń, niepopularnych decyzji, inwestycji zawodowych, właściwych przyjaźni naukowych, szczęścia. Dodatkowo, gdybyśmy pracowali tylko z mistrzami, zamknięci w hermetycznym środowisku, to prawdopodobieństwo przeskoczenie mistrza jest niewielkie ze względu na to, że będziemy zdominowani przez osobowość, będziemy ciągle odnosić się do osiągnięć mistrza, naśladować go,  porównywać się. Taka sytuacja może być bardzo trudna i na dłuższą metę przeszkadza rozwojowi. Zatem, suma systematycznej pracy, cierpliwego zdobywania osiągnięć krok po kroku, odwiedzanie świetnych zagranicznych ośrodków naukowych i przyswajanie tam obowiązującej metodologii i etosu pracy, pozwala przeskoczyć wiele barier tak, że kariera naukowa jest w zasięgu ręki. Należy nie zapominać o szczęściu, o tym też, że trzeba trafić z tematem badawczym w odpowiednim momencie i w odpowiedniej konfiguracji osobowej. Ważne jest, aby dostać się do grupy badawczej w momencie jej optymalnego rozwoju, do grupy, która nie tylko posiada markę, ale jest głodna osiągnięć, sukcesu, wyzwań.  

M.B.: Co, Pana zdaniem, wydaje się być największą satysfakcją dla mistrza?

P.B.: Myślę, że dla mistrza nie ma większej satysfakcji, niż fakt, że jego uczniowie są lepsi od niego i że można się od nich czegoś ważnego nauczyć. Michał i Paweł Horodeccy, synowie Ryszarda, dziś są docenianymi naukowcami światowej klasy - ich ojciec z pewnością ma satysfakcję z osiągnięć naukowych synów, którzy posiadają własną markę i dorobek naukowy, publikowany w najlepszych czasopismach. Marek Żukowski wychował wielu wspaniałych naukowców, niektórzy prowadzą już własne niezależne zespoły naukowe, także za granicą.

M.B.: A co możemy powiedzieć o innowacyjności w polskiej gospodarce…

P.B.: Biorąc pod uwagę naukę, polska gospodarka jest za mało innowacyjna, w zbyt wąskim zakresie jest dedykowana tzw. wysokim technologiom. Wynika to chyba stąd, że zbyt mało jest myślenia o innowacyjności na rzecz myślenia o szybkim zysku. Ponadto, państwo odgrywa niewystarczającą rolę strategiczną – powinno lepiej identyfikować obszary największego zaawansowania naukowego o potencjalnym znaczeniu dla gospodarki i promować kierunki rozwoju w wybranych dziedzinach gospodarki w Polsce w związku z najwybitniejszymi polskimi naukowcami. Byłyby szanse wtedy na nowe rozwiązania technologiczne, które emanowałyby na świat. To oczywiście oznacza poważne, ale też i precyzyjnie celowane inwestycje. Myślę, że należałoby postawić na rozwój specjalizacji bardzo wysokich lotów. Naszym celem jest rozwijanie w nauce na Pomorzu tego, co mamy najlepsze, czyli informatyki kwantowej.

M.B.: Proszę powiedzieć, jakie konferencje organizowane są przez Wydział?

P.B.: Regularnie, istotne naukowo konferencje organizuje Instytut Fizyki Teoretycznej i Astrofizyki oraz Krajowe Centrum Informatyki Kwantowej. Zawsze można na nich spotkać topowych naukowców z zagranicy i wysłuchać referatów na gorące naukowo tematy.

Matematycy organizują rokrocznie ważną minikonferencję „Wykład Jankowskiego”, na którą zapraszany jest wybitny matematyk z czołowych ośrodków zagranicznych. Zupełnie innym, unikatowym wydarzeniem jest organizowany od dwóch lat zespół imprez popularyzujących naukę „Pomorskie mecze matematyczne”, dedykowany młodzieży szkolnej. Bierze w nich udział kilkadziesiąt reprezentacji drużyn szkolnych z Pomorza. To świetny sposób nie tylko na popularyzację i zabawę intelektualną, ale i wynajdywanie wybitnie uzdolnionej młodzieży. Warto też wspomnieć o cyklicznym wydarzeniu organizowanym przez fizyków doświadczalników.

 W lipcu 2017 roku odbyła się na UG Międzynarodowa Konferencji Phosphor Safari. Dotychczas konferencja organizowana była w Japonii, Korei, Hong Kongu i Chinach. Konferencja IWASOM organizowana jest co dwa lata na Uniwersytecie Gdańskim - pierwsza odbyła się w 2006 roku. Miejsce wspólnej Międzynarodowej Konferencja Phosphor Safari oraz VI Międzynarodowe warsztaty IWASOM (Joint Conference Phosphor Safari and The Sixth International Workshop on Advanced Spectroscopy and Optical Materials”) nie jest przypadkowe. Uniwersytet Gdański jako współorganizator konferencji został wyróżniony ze względu na znakomitą współpracę międzynarodową i osiągnięcia naukowe w zakresie badań nad materiałami luminescencyjnymi, prowadzonych na naszym Wydziale, w Zakładzie Spektroskopii Fazy Skondensowanej. Kierownikiem dziesięcioosobowej grupy badawczej jest prof. dr hab. Marek Grinberg. Tematyka badawcza skoncentrowana jest, m. in. na materiałach luminescencyjnych do diod świecących LED, materiałach dla potrzeb energetyki jądrowej i medycyny. Są już w tym zakresie efekty wdrożeniowe i zgłoszenia patentowe. Naukowcy współpracują z ośrodkami badawczymi na całym świecie, to m.in. Wydział Chemii Narodowego Uniwersytetu Tajwańskiego (Tajpej, Chiny), Wydział Fizyki Narodowego Uniwersytetu w Busan (Republika Korei), Uniwersytet Kioto (Japonia), Uniwersytet Ohio (Athens, USA), Kluczowe Laboratorium Materiałów Optoelektronicznych i Technologii w Uniwersytecie Sun Yat-sena (Guangzhou, Chiny). Konferencja jest ważna zarówno dla świata nauki, jak i przedstawicieli przemysłu oświetleniowego. Phosphor Safari to spotkania łączące przedstawicieli przemysłu i nauki. Pozwala na wymianę informacji, przegląd najnowszych technologii oraz stwarza możliwość spotkania naukowców z Europy i Polski z naukowcami reprezentującymi najszybciej rozwijające się kraje Azji.

Oczywiście na Wydziale odbywa się więcej wydarzeń konferencyjnych organizowanych przez informatyków, fizyków i matematyków, może następnym razem będzie dość czasu by i o nich opowiedzieć.

M.B.: Proszę powiedzieć, w kilku słowach, o głównych liderach Wydziału.

P.B.: Należą do nich laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, prof. Marek Żukowski i prof. Ryszard Horodecki,kt ó rzy już wykształcili pokolenie młodych zdolnych naukowc ó w, posiadających na swoim koncie dużą liczbę doskonałych, wysoko cytowanych publikacji i grantów.  

Prof. Marek Żukowski jest fizykiem kwantowym. Otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w 2013 r. w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za badania wielofotonowych stanów splątanych, które doprowadziły do sformułowania przyczynowości informacyjnej jako zasady fizyki. Profesor prowadzi badania, kt ó re poszerzają nasze rozumienie praw mechaniki kwantowej. Laureat Nagrody FNP stosuje jej aparat teoretyczny do planowania eksperyment ó w, pozwalających testować fundamentalne zasady opisujące relacje pomiędzy obserwatorem i aktem obserwacji zjawisk fizycznych. W yniki badań profesora Żukowskiego, dotyczących współzależnoś ci spl ątanych foton ó w, nie mają znaczenia jedynie teoretycznego. Ich efektem jest rozw ó j interferometrii wielofotonowej, kt ó ra jest podstawą eksperymentalnych realizacje prototypów przyszłych kwantowych technologii informacyjnych (np. kwantowa teleportacja, kwantowa kryptografia). Obecnie tworzy Międzynarodową Agendę Badawczą na UG ze środków (ok. 35 mln zł), które pozyskał z Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Profesor Ryszard Horodecki jest fizykiem, laureatem Nagrody FNP w obszarze nauk ścisłych. W 2008 roku jako chyba drugi w Polsce otrzymał presti żowy grant ERC, przyznawany doświadczonym badaczom przez Europejską Radę Nauki w programie „Ideas”. Prof. Horodecki otrzymał blisko 2 mln euro na realizację projektu „Kwantowe zasoby: koncepcje i zastosowania”, realizowany do końca 2016 r. we współpracy z innymi ośrodkami polskimi i zagranicznymi: Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Politechniką Gdańską, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, Uniwersytetem Ludwiga Maximiliana w Monachium oraz Uniwersytetem w Sztokholmie. Profesorowie są bez wątpienia głównymi liderami naszego Wydziału.

Reasumuj ąc, zrealizowaliśmy 11 grant ó w z program ó w ramowych, 4 z nich są jeszcze w toku oraz wiele innych projekt ó w z NCBR, FNP czy ministerialnych. Rozpoczęliśmy także realizację nowego projektu doktoranckiego z NCBR, dotyczącego modelowania matematycznego.

Należy dodać, iż w 2007 roku zostało utworzone Krajowe Centrum Informatyki Kwantowej, działające w strukturze Uniwersytetu Gdańskiego i skupiające najlepszych naukowców w tej dziedzinie z całego kraju. Bazę naukową Centrum stanowią w znacznej mierze osią gni ęcia naukowe IFTiA.

M.B.: Jakby Pan podsumował rozwój Wydziału ?

P.B.: W poprzedniej kadencji starał em si ę przede wszystkim doprowadzić do sytuacji, która umożliwi poprawę bazy dydaktycznej i lokalowej Wydziału. I to się w dużym stopniu udało. Obecnie mają miejsce ostatnie przygotowania do inwestycji związanej z generalną modernizacją budynku oraz rozpoczęciem jego rozbudowy o nową część, w kt ó rej zostanie umieszczony Instytut Informatyki i w której ze względu na zapotrzebowanie rynku będzie realizowany wspólnie z pracodawcami kierunek studiów informatyka o profilu praktycznym. Poprawa infrastruktury, a wraz z nią warunków pracy jest rzeczywistą potrzebą Wydziału. Otrzymaliśmy pełne wsparcie władz uczelni, lokalnych przedsiębiorców i urzędników państwowych dla tej inwestycji. 

W obszarze dobrego kształcenia stworzyliśmy zestaw unikatowych pracowni z zakresu fizyki medycznej i biofizyki, dzięki projektom z program ó w marszałkowskich RPO. Posiadamy kilkadziesiąt stanowisk dydaktycznych w najnowszej technologii, umożliwiających pracę studentom na bardzo wysokim poziomie na sprzęcie, którego nie powstydziłyby się dobre laboratoria badawcze. Zależy nam na tym, aby beneficjentami unikatowych pracowni byli także studenci innych wydziałów i ośrodków naukowych, by uczyli się pracować od razu na klasowym sprzęcie. W tym zakresie jesteśmy cały czas otwarci na współpracę.

M.B.: Pomówmy o kierunkach kształcenia. Proszę powiedzieć na jakich kierunkach odbywa się kształcenie na Wydziale?

P.B.: W obecnym kształcie Wydział istnieje od 1991 roku. Posiadamy prawa doktoryzowania w zakresie matematyki i fizyki oraz habilitowania w zakresie fizyki i matematyki. Prowadzimy studia magisterskie na następujących kierunkach: matematyka, fizyka i informatyka. Ponadto, prowadzimy studia licencjackie na kierunku Bioinformatyka, wspólnie z Wydziałem Biologii, Wydziałem Chemii i Międzyuczelnianym Wydziałem Biotechnologii UG-GUMed oraz od 2011 studia na nowej specjalności Fizyka Medyczna wsp ó lnie z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym.  Otworzyliśmy wsp ó lnie z Wydziałem Chemii kierunek Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna. Kształcimy nauczycieli z prawem do nauczania matematyki. W porozumieniu z pracodawcami uruchomiliśmy interdyscyplinarny kierunek z zakresu modelowania matematycznego. Jesteśmy dumni, że absolwenci naszego Wydziału są w stanie zrozumieć technologię i  wyzwania XXI wieku. Na Wydziale prowadzone są studia doktoranckie z zakresu fizyki teoretycznej i doświadczalnej, uczestniczymy w prowadzeniu Środowiskowych Studi ó w Doktoranckich z matematyki i informatyki we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem UMK w Toruniu i Uniwersytetem Łódzkim. Z Wydziałem Chemii zaczynamy akurat nabór na nowe studia doktoranckie CHEMFIZ, na które pozyskaliśmy wspólnie finansowanie z NCBiR. Doktoranci uzyskają przyzwoite stypendia i odbędą w ich ramach staże naukowe w najlepszych ośrodkach zagranicznych.

Bierzemy także udział w prowadzeniu Interdyscyplinarnych Przyrodniczo-Matematycznych Studiów Doktoranckich.

M.B.: Jak ocenia Pan współpracę z przedsiębiorcami? 

P.B.: Mamy bardzo dobrą współpracę z ponad 20 przedsiębiorstwami, w części z nich istotną rolę odgrywają absolwenci naszego Wydziału. Analizując potrzeby lokalnego rynku i nie tylko, wspólnie z pracodawcami przygotowujemy i prowadzimy bloki zajęciowe oraz studia podyplomowe. Z bardzo dobrym przyjęciem spotkała się nasza ostatnia, wsp ó lna z przedsiębiorcami inicjatywa studi ó w podyplomowych dedykowanych ocenie ryzyka w finansach i ubezpieczeniach z elementami programowania i statystyczną analizą danych. Cieszy nas fakt, że absolwenci naszego Wydziału nie mają problemów z uzyskaniem pracy. 

M.B.: Jakie są Pana zainteresowania naukowe?

P.B.: W zasadzie z ajmuję się fotofizyką, czyli nauką z pogranicza fizyki, chemii czy biofizyki. Moje ostatnie prace dotyczą materia łów optycznych w postaci nanowarstw, z kt ó rych uzyskujemy wzmocniony sygnał emisyjny poprzez oddziaływanie plazmonów powierzchniowych z fluorofonami. Realizuję obecnie grant OPUS 9 z Narodowego Centrum Nauki pn.Czuła detekcja emitujących indywiduów i procesów międzymolekularnych na platformach plazmonicznych . Projekt ten zawiera zarówno ważne elementy o charakterze poznawczym, jak i potencjalnie aplikacyjnym. Nasze badania mają zapewnić lepsze zrozumienie oddziaływań fluorofor – plazmon i umożliwić lepszą kontrolę nad wytwarzaniem platform plazmonicznych o zaplanowanych własnościach. Praktycznym efektem naszego projektu jest opracowanie i wykonanie konkretnych platform plazmonicznych, pod kątem wykrywania sygnałów emisyjnych z bardzo słabo świecących indywidu ó w, zwłaszcza biologicznie czynnych. Ma to znaczenie w dziedzinie biosensingu.   

M.B.: Dziękuję za rozmowę i życzę sukcesów.