Wydział Nauk Ekonomicznych (WNE) UW jest liderem w badaniach naukowych w obszarze nauk humanistycznych i społecznych, finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki (NCN.
Mariusz Blimel: Wydział Nauk Ekonomicznych UW wyróżnia się wysoką intensywnością badań krajowych i międzynarodowych. Jakie przedsięwzięcia / projekty warunkują zdobytą pozycję lidera w obszarze realizowanych badań naukowych?
Prof. dr hab. Jan Jakub Michałek, Dziekan WNE UW (2012-2020): Wydział Nauk Ekonomicznych (WNE) UW jest liderem w badaniach naukowych w obszarze nauk humanistycznych i społecznych, finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki (NCN). W każdym z lat 2013-2015 oraz łącznie w całym okresie sprawozdawanym przez NCN (wyników za 2016 jeszcze nie podano) WNE zajmuje pierwsze miejsce pod względem stosunku przyznanego finansowania projektów do liczby pracowników naukowych. Wszystkie realizowane projekty kończyły się uzyskaniem założonych rezultatów, często też osiągnięciem dodatkowych wyników badawczych. Osiągnięto bardzo wysoką stopę sukcesu składanych wniosków (48%) przy dużej liczbie wniosków (98) i relatywnie małej liczbie N, bliskiej 82. Przyznanie tak wielu grantów w procedurze konkursowej świadczy o powszechności zaangażowania pracowników i doktorantów w prowadzenie badań na wysokim poziomie. Potwierdza to kontynuację i rozwój badań naukowych na WNE, który w poprzedniej parametryzacji uzyskał kategorię A+ jako jedna z trzech placówek naukowych w dziedzinie nauk ekonomicznych.
Jednym z przykładów ważnych projektów międzynarodowych realizowanych na WNE jest CECILIA2050, (program UE Horyzont 2020). WNE współpracował tutaj z dziewięcioma partnerami europejskimi. Celem projektu była analiza skuteczności narzędzi kształtowania polityki klimatycznej UE. Realizacja projektu umożliwiła wskazanie sposobów poprawy ekonomicznej efektywności i ekologicznej skuteczności dostępnych instrumentów oraz zidentyfikowanie ograniczeń w ich stosowalności. Wyniki wykorzystano przy projektowaniu przyszłych rozwiązań unijnej polityki klimatycznej. Drugim przykładem jest polsko-norweski projekt GENDEQU (budżet ok. 1,2 miliona zł ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego). Zastosowano w nim innowacyjne metody badawcze, żeby zidentyfikować nierówność szans kobiet i mężczyzn podejmujących karierę naukową.
M.B.: Charakterystycznym elementem w działalności WNE jest innowacyjność metod badawczych stosowanych przez pracowników – proszę o podanie przykładów.
J.J.M.: Ważnym osiągnięciem WNE UW jest stosowanie innowacyjnych metod badawczych: kilka opisano poniżej.
M. Czajkowski, T. Żylicz, M. Giergiczny, T. Gajderowicz stosują innowacyjne metody polegające na wykorzystaniu tzw. eksperymentalnych wyborów dyskretnych (discrete choice experiment). Pozwalają one uzyskać dane, dzięki którym można np. modelować preferencje konsumentów co do dóbr, których nie ma jeszcze na rynku, dóbr publicznych oraz rodzaju podejmowanej pracy zawodowej. Innowacyjność polega na projektowaniu badań tak, aby ujawniały jak najwięcej informacji o prawdziwych preferencjach respondentów.
Dr hab. M. Krawczyk wykorzystuje innowacyjne metody ekonomii eksperymentalnej. Aby zwiększyć realizm psychologiczny, korzysta w badaniach laboratoryjnych z bodźców występujących w życiu codziennym, nie tylko z abstrakcyjnych. Jego badania dotyczą np.: ulegania pokusie spożywania niezdrowych, wysokokalorycznych potraw; podejmowania decyzji w warunkach ryzyka z wykorzystaniem losów na loterię; nierównego traktowania naukowczyń i naukowców z wykorzystaniem rzeczywistych artykułów naukowych (ocenianych przez uczestników eksperymentu).
Dr hab. K. Safarzyńska stosuje metody wykorzystywane w ekonomii złożoności (complexity economics), np. modelowanie wielo-agentowe, pozwalające modelować interakcje między licznymi heterogenicznymi podmiotami ("agentami") w różnych sektorach gospodarki, w których zachowania tych podmiotów są opisywane regułami decyzyjnymi na podstawie wiedzy psychologicznej i socjologicznej. K. Safarzyńska m.in. zbadała, jak współpraca i konflikt między grupami wpływają na prawdopodobieństwo wyczerpania zasobów naturalnych.
Dr hab. Joanna Tyrowicz i dr Jan Hagemejer wykorzystują dane jednostkowe pochodzące z bazy Amadeus i stosują innowacyjne metody ekonometryczne (propensity-score-matching, treatment regression, difference-in-difference), aby określić wpływ procesów prywatyzacyjnych na produktywność firm. Wykorzystują też modele równowagi ogólnej i modele z nakładającymi się pokoleniami, pozwalające na szczegółową ocenę skutków reform emerytalnych.
M.B.: Jak w liczbach prezentują się osiągnięcia WNE w zakresie międzynarodowych publikacji naukowych?
J.J.M.: Liczba punktów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego uzyskanych przez WNE w latach 2013-2016 (według danych Polskiej Bibliografii Naukowej) wynosi 7116. Jednocześnie liczba publikacji z Impact Factor (według JCR) w tym samym okresie to 152, przy średniej liczbie N bliskiej 82. Oznacza to, że w sprawozdawanym okresie na pracownika przypadało średnio ok. 86 punktów MNiSW i 1,85 publikacji z Impact Factor. W tej grupie publikacje o liczbie punktów MNiSW równej lub większej 40, stanowiły 19%, między 30 a 40 punktów – 27%, między 20 a 30 punktów – 38% i poniżej 20 punktów – 16%.
Wśród publikacji pracowników są artykuły opublikowane w najlepszych światowych pismach ekonomicznych, poniżej kilka przykładów (w nawiasie liczba punktów MNiSW):
A. Bartczak. M. Czajkowski, M. Giergiczny, T. Żylicz, S. Navrud (2014), Providing preference-based support for forest ecosystem service management, Forest Policy and Economics 39 (40 pkt).
M. Brzeziński (2014), Empirical modeling of the impact factor distribution, Journal of Informetrics, 8(2) (45 pkt).
M. Czajkowski, M. Giergiczny, T. Żylicz, P. Angelstam (2015), Choice experiment assessment of public preferences for forest structural attributes, Ecological Economics, 119 (40 pkt).
P. Ćwiakowski, M. Krawczyk, M. Giergiczny (2016), Pirates in the lab: using incentivized choice experiments to explore preference for (un)authorized content, MIS Quarterly, 40(3) (50 pkt).
A. Górny, S. Toruńczyk-Ruiz (2014), Relative deprivation and 'the diversity effect' in explaining neighbourhood attachment: Alternative or complementary mechanisms?, Urban Studies, 52(5) (35 pkt).
M. Krawczyk, F. Le Lec (2014), Dictating the Risk: Experimental Evidence on Giving in Risky Environments: Comment, American Economic Review, 106(3) (45 pkt).
O. Kiuila, T. Rutheford (2013), Piecewise smooth approximation of bottom-up abatement cost curves, Energy Economics, 40 (45 pkt).
B. Łopaciuk-Gonczaryk (2016), Collaboration strategies for publishing articles in international journals – A study of Polish scientists in economics, Social Networks, 44 (45 pkt).
M. Krawczyk at al., (2015), Common components of risk and uncertainty attitudes across contexts and domains: Evidence from 30 countries. Journal of the European Economic Association, 13(3) (40 pkt).
O. Stark, M. Jakubek (2013), Migration Networks as a Response to Financial Constraints: Onset, and Endogenous Dynamics, Journal of Development Economics, 101(1) (40 pkt).
Pierwsza pozycja w Polsce i czołowa w Europie pod względem ekonomicznych publikacji naukowych w obiegu międzynarodowym w rankingu REPEC
Pozycja naukowa Wydziału Nauk Ekonomicznych jest potwierdzona pierwszym miejscem w Polsce (18 kwietnia 2017) w rankingu ekonomicznych instytucji badawczych REPEC (https://ideas.repec.org/top/top.poland.html). REPEC/Ideas to największa międzynarodowa baza bibliograficzna z dziedzinie ekonomii, dostępna przez internet (https://ideas.repec.org/)/. Obecnie jest w niej zarejestrowanych 13 780 instytucji ekonomicznych oraz 49 727 autorów. Baza zapewnia dostęp do ok. 1,5 miliona artykułów i ponad 760 tys. working papers. Klasyfikacja REPEC obejmuje uczelnie i inne placówki prowadzące badania naukowe, takie jak banki centralne czy niezależne ośrodki badawcze. W bazie REPEC zarejestrowana jest większość pracowników WNE i pewna liczba doktorantów, a do rankingu wchodzi aż 85 osób. W pierwszej dwudziestce rankingu znajduje się, aż 5 ekonomistów z Wydziału Nauk Ekonomicznych (prof. Oded Stark, dr hab. Michał Krawczyk, prof. Andrzej Cieślik, dr hab. Joanna Tyrowicz oraz dr hab. Mikołaj Czajkowski), a wśród pierwszych 25% autorów z Polski jest 23 pracowników z WNE (na 127 osób). Potwierdza to znaczące zaangażowanie pracowników WNE w badania naukowe na wysokim poziomie.
Wydział Nauk Ekonomicznych zajmuje 148. miejsce w krajach Unii Europejskiej, co oznacza, że znajduje się w czołowych 5% instytucji badawczych w UE. Jego pozycja jest ponadto zbliżona do innych czołowych uczelni z regionu Europy Centralnej (Wydział Ekonomii Central European University w Budapeszcie czy Wydział Ekonomii Uniwersytetu Karola w Pradze).
M.B.: Proszę o podsumowanie osiągnięć WNE UW w kształceniu i rozwoju kadr naukowych.
J.J.M.: W latach 2013-2016 na Wydziale Nauk Ekonomicznych nadano stopień doktora nauk ekonomicznych 37 osobom, z których 31 było absolwentami studiów doktoranckich prowadzonych na WNE. 10 doktoratów otrzymało wyróżnienie (27% całości). Wśród wypromowanych doktorów jeden był pracownikiem WNE w momencie otrzymania stopnia, 6 osób zatrudniono na stanowisku adiunkta, a 3 współpracują z WNE.
Stacjonarne studia doktoranckie od 2014 są prowadzone po angielsku i uczestniczą w nich też obcokrajowcy. Aby utrzymać wysoki poziom naukowy, WNE utrzymuje ich niemasowy charakter. W latach: 2012/13, 2013/14, 2014/15 oraz 2015/16 przyjmowano na studia doktoranckie w trybie ogólnodostępnej rekrutacji kolejno 11, 14, 10 i 17 osób (na WNE studiowało 3 też doktorantów finansowanych w ramach projektu Dissettle). Całkowita liczba doktorantów w tych latach wynosiła: 42, 55, 44, 49. Poprawiał się stopień umiędzynarodowienia stacjonarnych studiów doktoranckich. Liczba obcokrajowców wśród doktorantów wyniosła w kolejnych latach akademickich: 3, 8, 8 i 10, a więc ich udział przekracza 20%.
W latach 2013-2016 na WNE nadano stopień doktora habilitowanego 26 osobom. W tej liczbie 21 było pracownikami WNE w chwili finalizacji procedury, a ich średni wiek wyniósł 40 lat. W latach 2013-2016 tytuł profesora uzyskało 4 pracowników, a ich średnia wieku wyniosła 54 lata, w tym 2 osoby uzyskały tytuł profesorski przed 45 rokiem życia.
W latach 2013-2016 aż 8 osób z WNE uzyskało Stypendia MNiSW dla wybitnych młodych naukowców.
WNE zajmuje też 1. miejsce w Polsce w rankingu dziennika Rzeczpospolita wydziałów ekonomicznych, 1. miejsce w Europie Wschodniej w rankingu Eduniversal studiów magisterskich w kategorii Top 200 Best Masters z programem International Economics i 19. na świecie z programem Quantitative Finance.
M.B.: Jaka jest rola WNE UW w upowszechnianiu wszechstronnej wiedzy ekonomicznej?
J.J.M.: W badania naukowe na WNE włącza się studentów, o czym świadczą Diamentowe Granty, przyznane najzdolniejszym studentom na badania naukowe (w latach 2013-2016 granty te otrzymali: W. Rokosz, J. Lewkowicz, A. Lewczuk, O. Komada), oraz publikacje pracowników WNE ze studentami studiów I i II stopnia (ogółem 41), np.
L. Wincenciak, M. Zys, (2013). Determinanty nietypowych form zatrudnienia absolwentów w Polsce. Gospodarka Narodowa, 9.
M. Czajkowski, T. Kądziela, N. Hanley, (2014), We want to sort! – assessing households’ preferences for sorting waste, Resource and Energy Economics, 36(1).
J. Śleszyński, K. Frączek (2015), Carbon Footprint for energy efficiency in public buildings, Economic and Environmental Studies, 15(14).
Pokazuje to, że badania naukowe są immanentną częścią dydaktyki.
WNE przypisuje dużą wagę do inicjatyw popularyzujących wiedzę i ekonomię poza uczelnią. Najważniejsze to:
Współpraca z 30 liceami z całej Polski; w organizowanych warsztatach uczestniczyło 1500 uczniów.
Cykl interaktywnych wykładów „Teoria Ekonomii w Praktyce”, w których wzięło udział 112 osób.
Przeprowadzenie Warsztatów Ekonomii Eksperymentalnej „Pogromcy mitów ekonomicznych” (ok. 250 osób).
Udział w Wielkim Turnieju Ekonomicznym – był to konkurs ekonomiczny dla licealistów, realizowany przez Internet, mogą w nim więc uczestniczyć osoby z całej Polski (ok. 100).
Projekt popularyzacji wiedzy ekonomicznej LabMasters w formie otwartych i darmowych warsztatów z ekonomicznej analizy danych. Dzięki otwartej formule warsztatów w każdym wydarzeniu uczestniczy łącznie ok. 500 osób.
Kształcenie aktuariuszy w ramach Letniej Szkoły Nauk Aktuarialnych, funkcjonującej z powodzeniem od wielu lat, a liczba słuchaczy waha się przedziale 85–114.
Prowadzenie (od 7 lat) studiów podyplomowych na temat mechanizmów funkcjonowania strefy euro, w których uczestniczyło corocznie ok. 60 osób (współfinansowane przez NBP).
W ramach projektu realizowanego na (zlecenie PARP) Z wiekiem na plus – szkolenia dla przedsiębiorstw WNE UW opracował metody kształcenia i merytorycznie nadzorował kształcenie przedstawicieli 300 przedsiębiorstw.
M.B.: Jakie ważne konferencje organizowane są na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW?
J.J.M.: Od jedenastu lat na Wydziale odbywają się konferencje Warsaw International Economic Meeting (WIEM). Każdego roku gromadzą 80–100 naukowców z wielu krajów. Gośćmi honorowym konferencji byli m.in.: Elhanan Helpman czy Oded Stark, a gościnne wykłady wygłosili, m.in.: John Van Reenen, Gian Marco Ottaviano, James Heckman, Nicolas Hanley. WIEM to jedna z ważniejszych międzynarodowych konferencji ekonomistów organizowanych w Polsce.
W 2013 na WNE odbyła się 30., jubileuszowa międzynarodowa konferencja European Association of Law and Economics: (The 30th Annual Meeting of the European Association of Law and Economics), która należy do corocznych konferencji międzynarodowego stowarzyszenia European Association of Law and Economics, stanowiącego podstawę współpracy naukowców zajmujących się ekonomiczną analizą prawa. Uczestniczyło w niej 210 osób, wygłoszono 144 referaty. Konferencja ta była współorganizowana przez Polskie Stowarzyszenie Ekonomicznej Analizy Prawa.
Co 2 lata organizowano konferencja Quantitative Finance Research Group, na której prezentowano wyniki uzyskane w projektach badawczych finansowanych przez Eurex/Deutsche Boerse w 2014 w projekcie Equity Index Derivatives in Investments Strategies and Asset Allocation i w projekcie finansowanym przez NCN w 2016: Equity Risk Premium Determinants for Emerging and Developed Markets.
We współpracy z NBP na Wydziale regularnie odbywają się konferencje na zakończenie rocznych studiów podyplomowych, poświęcone integracji ekonomicznej w UE. Uczestniczyło w nich każdorazowo ok. 200 osób. Dorobkiem konferencji były książki: Perspektywy i wyzwania integracji europejskiej (2014), Strategie gospodarcze i społeczne Unii Europejskiej (2015) i Wyzwania integracji gospodarczej w Unii Europejskiej (2016).
Co roku odbywa się również konferencja wydziałowa będąca forum wymiany informacji naukowej między naukowcami i zespołami badawczymi funkcjonującymi na WNE i dyskusji kluczowych problemów ekonomicznych. W konferencjach brało udział ok. 60–70 pracowników i doktorantów WNE oraz kilku gości spoza Wydziału.
Pracownicy WNE UW przykładają też dużą wagę do upowszechniania wyników swojej pracy naukowej w postaci udziału w międzynarodowych i krajowych konferencjach, o czym świadczy liczba wygłoszonych przez nich referatów (w latach 2013-2016: 567, w tym na konferencjach zagranicznych 236).
M.B.: Jaką pozycję na rynku eksperckim zajmuje WNE UW?
J.J.M.: O silnej pozycji na rynku eksperckim świadczą ważne ekspertyzy przygotowywane przez pracowników WNE, np. projekt Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19–30 lat dotyczących studiowania, zrealizowany w latach 2014-2015 na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych, w porozumieniu z MEN i MNiSW. Celami projektu było: stworzenie metodologii badania determinant wyboru studiów wyższych oraz metodologii badania nakładów na kształcenie wyższe ponoszonych przez studentów i przez prywatne i publiczne uczelnie, wraz z jej zastosowaniem w badaniach empirycznych. Powstała m.in. nowa metodologia badania kosztów oraz preferencji co do studiów uwzględniająca heterogeniczność młodzieży i charakterystyk studiów wykorzystująca metody wyboru warunkowego. W zakresie badania kosztów kształcenia z punktu widzenia studenta po raz pierwszy zidentyfikowano finansowe koszty jawne (czesne), ale i nakłady pozafinansowe (korzystano przy tym z metod ekonomii eksperymentalnej).
WNE jest też współzałożycielem interdyscyplinarnego ośrodka DELab, utworzonego przez Google, który dostarczył kapitał początkowy, i 3 jednostki UW: Wydział Nauk Ekonomicznych, Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, do których dołączył Wydział Socjologii i Filozofii. DELab zajmuje się badaniem społecznego, ekonomicznego i kulturowego znaczenia cyfryzacji, wykonuje też badania, analizy i ekspertyzy dla podmiotów państwowych i prywatnych, m.in. Analiza mechanizmu geoblokowania w kontekście różnicowania cen w UE w transgranicznym handlu elektronicznym. Perspektywa Polski (badanie posłużyło zbudowaniu stanowiska Polski w Komisji Europejskiej) czy Przyszłość rynku pracy.
M.B.: Jak przebiega współpraca z pracodawcami i innymi interesariuszami?
J.J.M.: Od 2013 corocznie odbywają się posiedzenia Rady Pracodawców. Jej członkami są przedstawiciele m.in. Orange, PwC, KPMG, NBP, Carlson Wagonlit, BGK, Allegro, Citibank, Pekao SA, SAS, Accenture, OSTC. W 2016 podjęto też rozbudowaną współpracę z ZUS. Efektem tego są m.in. liczne praktyki studenckie.
WNE realizuje projekt Enterprise Europe Network (EEN) w ramach programu COSME Komisji Europejskiej w konsorcjum złożonym z 6 partnerów z Polski (wiodącym jest PARP) oraz ok. 600 partnerów z całego świata. Celem projektu jest zwiększenie udziału polskich naukowców oraz małych i średnich przedsiębiorstw w rynkach zagranicznych, a także pomoc w znalezieniu zagranicznych partnerów do współpracy technologicznej, biznesowej i udziału w projektach badawczo-rozwojowych.
W 2013 WNE zakończył projekt Z wiekiem na plus – szkolenia dla przedsiębiorstw. Jego głównym celem było podniesienie wśród właścicieli i kadry zarządzającej przedsiębiorstw wiedzy dotyczącej korzyści z utrzymywania w zatrudnieniu osób 45/50+ oraz wdrożenie modelowych systemów zarządzania wiekiem. Część naukowa projektu realizowana przez WNE obejmowała opracowanie standardów zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach oraz na ich podstawie materiałów szkoleniowych dla kadry zarządzającej i działów personalnych (powstało 13 opracowań wykorzystywanych na szkoleniach).
Od 2014 w ramach interdyscyplinarnego ośrodka DELab prowadzony jest eksperymentalny program budowania synergii między uczelnią a otoczeniem biznesowo-społecznym. Do udziału w programie Laboratorium Przedsiębiorczości DELab zaprosił partnerów: startupy i organizacje pozarządowe, które prowadzą swoje minibiura w siedzibie DELabu; dzięki tej bliskości rozwijane są aplikacyjne projekty badawcze, a także intensywne programy edukacyjne.
M.B.: Dziękuję za rozmowę i życzę kolejnych sukcesów.
Publikacje i wydawnictwa Wydziału Nauk Ekonomicznych UW.
Wydziałowe czasopismo Ekonomia: Rynek, gospodarka, społeczeństwo, z punktacją 13 pkt., jest jednym z wyżej punktowanych polskich czasopism ekonomicznych na liście B. Teksty są oceniane na zasadzie podwójnie „ślepych” recenzji, co pozwala na obiektywną i maksymalnie rzetelną ocenę, dokonywaną przez szerokie grono recenzentów z Polski i zagranicy. Czasopismo jest wydawane w wolnym dostępie (Open Access) i rejestrowane w takich bazach, jak REPEC, EconPapers, CEEOL, BazEkon czy CEJSH. W 2016 zadecydowano o rozpoczęciu współpracy z DeGryuter Open, o zmianie tytułu (na Central European Economic Journal) i o publikowaniu artykułów wyłącznie w języku angielskim. Rada Naukowa czasopisma została rozszerzona o znanych naukowców z Europy Środkowej oraz wybitnych ekonomistów o międzynarodowej renomie (Elhanan Helpman z Harvard University i Gene Grossman z Princeton University).
Wspólnie z Wydawnictwami Uniwersytetu Warszawskiego WNE stworzył serię monografii „Badania Ekonomiczne”, której celem jest publikowanie ważnych prac badawczych. WNE patronuje też serii Polish Studies in Economics, pod redakcją dr hab. Ryszarda Kokoszyńskiego, wydawanej przez wydawnictwo Peter Lang i przybliżającej szerokiemu gronu czytelników prac polskich ekonomistów. Wśród opublikowanych prac znalazły się: J. Kudła, K. Walczyk, R. Kruszewski, K. Kopczewska, A. Kocia, Modeling Fiscal Policy in the European Union (monografia nagrodzona przez Rektora SGH w Warszawie) czy T. Żylicz, The Economics of International Environmental Cooperation.
WNE publikuje też własne Working Papers (forma elektroniczna). W sumie wydano 206 numerów, z czego 120 od początku 2013 Wielu pracowników i doktorantów docenia ten sposób upowszechniania własnych prac: od 2013 w tej formie publikowało 38 pracowników WNE i 19 doktorantów.
Redakcja składa szczególne podziękowania za opracowanie materiału na temat WNE UW dla dr hab. Katarzyny Kopczewskiej, Adiunkt, Prodziekan ds. studenckich (2016-2020).
