Krajowy Program Badawczy obejmuje siedem strategicznych, interdyscyplinarnych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych. Kierunki te to: nowe technologie w zakresie energetyki; choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna;  zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne; nowoczesne technologie materiałowe, środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo; społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków oraz bezpieczeństwo i obronność państwa.

Strategiczne podeście do problemu wymaga spojrzenia na zagadnienie z różnych stron, dlatego konieczny jest program interdyscyplinarny skupiający dla rozwiązania problemu uczonych reprezentujących różne dziedziny nauki.

Mariusz Blimel, Jakie strategiczne tematy badawcze są podejmowane przez Radę NCBR?

Prof. dr hab. inż. Jerzy Kątcki, Przewodniczący Rady NCBR:

Zaczęliśmy od programu „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych o akronimie STRATEGMED. Postęp cywilizacyjny przynosi wiele korzyści współczesnemu społeczeństwu. Jednak, szybkiemu postępowi technologicznemu towarzyszą nowe zagrożenia takie jak wzrost tempa życia, stres oraz zmiany w naturalnym środowisku człowieka. Stały się one źródłem chorób cywilizacyjnych, do których można między innymi zaliczyć choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe, czy choroby psychiczne. Zakłada się, że w najbliższej przyszłości jednym z największych zagrożeń zdrowotnych dla społeczeństwa naszego kraju będą właśnie choroby cywilizacyjne. Dlatego badania w obszarze problemów zdrowia, a w szczególności chorób cywilizacyjnych stanowią dominujące zagadnienia. Jest to olbrzymie wyzwanie dla jednostek naukowych w naszym kraju: uczelni medycznych, instytutów PAN oraz instytutów badawczych. W programie skoncentrowaliśmy się na czterech ważnych obszarach medycyny: kardiologia i kardiochirurgia, onkologia, neurologia i zmysły oraz medycyna regeneracyjna. W końcu czerwca Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Prof. Barbara Kudrycka zatwierdziła program. Centrum przystępuje obecnie do jego wdrażania.

Strategiczne podeście do problemu wymaga spojrzenia na zagadnienie z różnych stron, dlatego konieczny jest program interdyscyplinarny skupiający dla rozwiązania problemu uczonych reprezentujących różne dziedziny nauki. Wspomniany program w obszarze medycyny dla osiągnięcia zamierzonych celów będzie skupiał nie tylko reprezentantów świata medycznego, ale również reprezentantów takich dziedzin jak biotechnologia, chemia, nanotechnologia, czy informatyka.

M.B.: Jakie kierunki badań naukowych przedstawił Krajowy Program Badań?

J.K.: Krajowy Program Badań definiuje siedem strategicznych, interdyscyplinarnych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych. Kierunki te to: i) nowe technologie
w zakresie energetyki; ii) choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna;  iii) zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne;
iv) nowoczesne technologie materiałowe, v) środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo;
vi) społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków oraz
vii) bezpieczeństwo i obronność państwa. Zadaniem Rady NCBR jest przygotowanie projektów strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych w pierwszych sześciu kierunkach. Ostatni z nich jest dedykowany dla Komitetu Sterującego będącego odrębnym organem NCBR.

W rozwiniętych krajach europejskich nad strategiami pracują wspólnie uczeni
i przemysłowcy poszukując innowacyjnych rozwiązań ułatwiających życie społeczeństwa
i napędzających gospodarkę. Krajowy Program Badań definiuje strategiczne kierunki badań naukowych i prac rozwojowych ważne dla interesów Polski. Na Radzie Centrum spoczywa obowiązek przygotowywania projektów programów strategicznych, w ramach których te badania będą prowadzone oraz czuwania nad ich przebiegiem.

M.B.: Jakie są różnice między programami strategicznymi a pozostałymi programami realizowanymi w Centrum?

J.K.: Programy strategiczne różnią się od pozostałych programów realizowanych w Centrum.  W programie strategicznym duży budżet skoncentrowany jest na określonym obszarze badań.  Budżet takiego programu przekracza kilkaset milionów, dzięki czemu można osiągnąć ambitne strategiczne cele. Między projektami realizowanymi w ramach programu występuje synergia. Nieodłączną cechą programu strategicznego jest regularne monitorowanie  jego przebiegu. Finansowanie projektu realizowanego w ramach programu strategicznego zależy od jego efektów. Jeżeli okaże się, że zakładany cel nie ma szans być osiągnięty, Komitet Sterujący programu czuwający nad efektywnym przebiegiem jego realizacji może podjąć decyzje o przerwaniu projektu i przekazywaniu środków finansowych na inne badania.

Specyficzna jest struktura zarządzania programem strategicznym. Programem zarządza Koordynator – menadżer i ekspert w dziedzinie, której dotyczy program - wybrany w drodze konkursu. Decyzje w Programie podejmuje kilkuosobowy Komitet Sterujący Programu. Zadaniem Komitetu Sterującego jest określenie zakresu tematycznego poszczególnych konkursów i, jak już wspomniałem, nadzór nad efektywna realizacją programu.

Dla porównania, w innych programach Centrum, takich jak Program Badań Stosowanych, czy INNOTECH, następuje duże rozproszenie środków na dość odległe obszary nauki i cele. Projekty realizowane w ramach tych programów rzadko są powiązane ze sobą.  Mają ustalone na początku harmonogramy i niewielkie budżety. Programy takie są bez wątpienia bardzo potrzebne, gdyż są świetnym narzędziem, do wyłuskiwania innowacyjnych rozwiązań w odległych obszarach nauki celem zastosowania ich w gospodarce. stając się niejako zalążkiem programów strategicznych.

M.B.: Jakie są najważniejsze cele tego programu?

J.K.: Celem programu STRATEGMED jest uzyskanie zasadniczego postępu w zakresie profilaktyki i leczenia chorób cywilizacyjnych oraz medycyny regeneracyjnej. W ramach programu nastąpi umiędzynarodowienie polskiej medycyny. Ważne jest, by w obszarze medycyny grupy polskich naukowców mogły w naturalny sposób konkurować z grupami naukowców z zagranicy. Drugim ważnym zadaniem jest znalezienie  nisz, które pozwolą na to, aby polskie przedsiębiorstwa skoncentrowane wokół medycyny miały możliwości  swoimi innowacyjnymi produktami konkurować na globalnym rynku. Wprowadzenie niszowych polskich produktów na rynek globalny spowoduje wzrost gospodarczy Polski. Obecnie takich produktów na światowym rynku mamy niewiele.

W medycynie mamy do czynienia z badaniami klinicznymi. Postęp w tych badaniach jest szczególnie ważny dla społeczeństwa, które jest odbiorcą wyników.  Badania prowadzone w ramach naszego programu doprowadzą do wyników, którymi będziemy mogli się pochwalić w świecie. Duże nadzieje pokładamy w szczególności w nowym interdyscyplinarnym obszarze medycyny jakim jest medycyna  regeneracyjna. Stanowi ona nowoczesny rodzaj wsparcie  w onkologii, czy kardiochirurgii.

M.B.: Jakie programy będą realizowane w dalszej kolejności?

J.K.: Rozpoczynamy prace nad projektem programu w zdefiniowanym w KPB kierunku „środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo”. Projekt programu powinien być gotowy na początku 2013 r.

Wszystkie zdefiniowane w KPB kierunki są równie ważne. Musimy pamiętać o tym, aby zmieścić się w budżecie jakim dysponuje NCBR. Ustanowienie wysokich budżetów należy do celów ambitnych. W przypadku takich sektorów jak rolniczy będziemy dążyli do tego, aby w budżecie programy znalazł się również wkład z sektora gospodarczego. W rolnictwie czy technologiach materiałowych znalezienie partnera gospodarczego do realizacji projektu jest znacznie łatwiejsze niż w medycynie.

M.B.: Dziękuję za rozmowę.